کم خونی از بیماری های شایع در بارداری است که اغلب موجب مشکلاتی در مادر نظیر سرگیجه، ضعف و بی حالی، بی حوصلگی، تپش قلب و کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن و در نتیجه ابتلا به بیماری های مختلف ویروسی و باکتریایی می شود. شایع ترین علت کم خونی در بارداری، فقر آهن و از دست دادن خون به صورت خونریزی (حین زایمان یا حین سقط) است.

بیماری کم خونی ناشی از فقر آهن بیش از هر چیز به رژیم معمولی فرد ارتباط دارد؛ یعنی در کسانی که به طور معمول از رژیم های غذایی که حاوی آهن کمتری است استفاده می کنند، به دلیل کاهش ذخیره آن در بدنشان در بارداری بیشتر مبتلا به کم خونی فقر آهن می شوند. غذاهایی مثل گوشت قرمز، شیر و تخم مرغ حاوی آهن قابل جذب بوده و وجود این مواد غذایی در غذای روزانه فرد لازم است.

حتی در کسانی که ذخیره آهن کافی دارند نیز در طول دوران بارداری به دلیل نیازهای مادر و جنین به این ماده معدنی باید در نیمه دوم بارداری، مادر از این ماده معدنی (علاوه بر غذاهای مناسب) به صورت مکمل استفاده کند.
در کل در دوران بارداری، مادر و جنین به ۱۰۰۰ میلی گرم آهن نیاز دارند که این میزان بیش از کل ذخیره طبیعی بدن یک انسان سالم است. پس حتی کسانی که کوچک ترین مشکل کم خونی ای ندارند، باید در نیمه دوم بارداری مصرف روزانه آهن مکمل به میزان ۳۰ میلی گرم در روز را شروع کنند، زیرا در این زمان از بارداری به دلیل خون سازی جنین و مادر نیاز هردو به آهن فوق العاده زیاد می شود.

از طرفی در صورت کم خونی مادر احتمال رشد کم جنین و وزن کم حین تولد نوزاد وجود دارد. جالب است بدانیم که حتی در شدیدترین نوع کم خونی مادر، هموگلوبین جنین در حد طبیعی باقی می ماند؛ یعنی به قیمت آسیب به مادر، جنین از کم خونی در امان می ماند. نکته مهم دیگر این که در صورت وجود کم خونی شدید مادر، احتمال ابتلای او به عفونت های شدید بعد از زایمان افزایش می یابد.

در مواردی که مادر به دلیل سوء هاضمه یا دلایل دیگر نمی تواند از مکمل خوراکی آهن در بارداری استفاده کند و دچار کم خونی شدید فقر آهن باشد، می توان از آهن تزریقی استفاده کرد و برای تامین ذخایر آهن باید تا ۳ ماه درمان کم خونی ادامه یابد. برای تشخیص بیماری از شاخص هموگلوبین دربررسی آزمایشگاهی خون استفاده می شود؛ اگر در ۳ ماهه اول و سوم هموگلوبین زیر ۱۱ و در ۳ ماهه دوم زیر ۵ / ۱۰ باشد بیمار دچار کم خونی است اما برای تشخیص علت کم خونی نیاز به آزمایشات بیشتری است، زیرا کم خونی فقر آهن تنها یکی از علل کم خونی در بارداری است و علل دیگری مثل کمبود ویتامین ب ۱۲، کمبود اسید فولیک و انواع تالاسمی ها می تواند علل دیگر کم خونی باشد.

دکتر ثریا عالمی
جراح و متخصص بیماری های زنان و زایمان