تفكر و مراقبه در همه اديان بزرگ دنيا اسلام، مسيحيت، يهوديت، مذهب بودا و آيين هندو  شناخته شده‌است. مراقبه به شكل ساده، در كشورهاي غربي، جزيي از سنت‌ها و آئين‌هايي بوده، كه شامل  برپايي نماز به‌شكل گروهي و غور و تامل در عالم ماوراءالطبيعه بوده است. عارفان مسيحي نقل‌قول‌هاي بسياري درمورد سطوح مختلف آگاهي و هوشياري انسان از قرون‌وسطي داشته‌اند. ارتودكس‌ها  از مانترا (مناجاتي موزون همراه با تمركزي‌ عميق به روي لغات و عبارات پرانرژي) به‌طور مداوم در نماز‌هاي خود بهره مي‌بردند. و اصولاً مراقبه را شيوه‌اي براي رسيدن به سعادت و خوشبختي مي‌دانستند. اين تفكر، اول بار در مشرق زمين وجود داشت، مراقبه در مشرق‌زمين عمري بسيار دراز داشته و مردم براين باور بودند، كه راه رسيدن به كمال و مكاشفه دنياي درون انسان، بسته به همين مراقبه‌هاست. 

يوگاي هندي، در اواخر قرن 19 ميلادي توسط گروهي از عارفان هندي به انگلستان برده شد. اين شيوه با معرفي مكتب بودايي به‌خصوص فلسفة ذن‌بودا (‌بودائيسم) در انگليس و آمريكا ادامه پيدا كرد و كمي‌ بعد در سال 1960 در اروپا و آمريكا تكنيك مراقبة‌متعالي يا TM، Transcendental Meditation توسط مرتاض هندي ماهاريشي ماهش maharishi mahesh به غربي‌ها معرفي شد. اين شيوه كه وابسته به مانترا و براساس فلسفه هندو پايه‌ريزي شده بود، به سرعت گسترش يافت.

پژوهش‌هاي علمي در‌مورد ويژگي‌هاي درماني مراقبه، براي اولين بار توسط پزشك آمريكايي دكتر هربرت بنسون dr. herbert benson از دانشگاه هارواد انجام شد. وي تحقيقاتي را در‌مورد اثرات فيزيولوژيكي تمرينات TM‌، كنش‌ها و واكنش‌هاي ريلكس‌كردنrelaxation و اثرات مثبت آن بر بدن، انجام داد. و همين امر باعث تشويق و گسترش گونه‌اي از مراقبه به صورت مبحثي جدا از باورهاي مذهبي و عقيدتي در ميان مردم شد. پس از آن با مهاجرت دسته جمعي راهبان و عارفان از تبت، تكنيك‌ها و روش‌هاي مختلفي از مراقبه در غرب بدست آمد، اما همچنان تكنيك TM‌‌، يكي از مشهورترين و مردم‌پسندترين شيوه‌هاي مراقبهmeditation   در جهان است.

قانون علمي

كيفيت و چگونگي مراقبه، به وضعيتي كه مغز انسان به هنگام تمركز بر روي موضوع يا تصويري خاص دارد.  وابسته است. هم‌چنين  آرامش و ريلكس آگاهانة مغز، و داشتن ذهني بدون تصوير و رويا در چگونگي كيفيت مراقبه تاثيرگذار است. و همة اين‌ها مستلزم رجوع درست به واقيعت بيروني هستي و افزايش سطح توان‌گري روح و ذهن است.

يكي از قابليت‌هاي مراقبه، خنثي‌كردن فشارهاي عصبي و استرس‌ها است. زماني كه شخص تحت فشار عصبي قرار مي‌گيرد،  مغز فرماني صادر مي‌‌كند، تا غده‌هاي فوق‌كليوي، هورموني را ترشح كنند. براي پاسخ‌گويي به حملات عصبي، ترشح اين هورمون علاوه بر اثر تدافعي، باعث افزايش فشارخون، انبساط ماهيچه‌ها (‌در برخي از افراد موجب انقباض نيز مي‌شود)، افزايش ضربان قلب و تسريع عمل دم و بازدم مي‌شود. بسياري از افراد، اين واكنش‌ها را كه موجب تحريك‌حواس و برانگيختن آنها مي‌شود،  نه‌تنها در همان لحظة به‌خصوص كه دچار استرس شده‌اند، بلكه ساعت‌ها بعد از آن نيز به كرات مشاهده مي‌كنند.  در مراقبه، امواج مغز به الفبايي متفاوت تبديل مي‌شود‌. تنفس منظم شده و آرامشي عميق توام با هوشياري كامل مغز ايجاد مي‌شود. مراقبه منظم و مداوم مي‌تواند اثرات مخرب حمله‌هاي عصبي را خنثي كند، يعني فردي كه مورد هجوم حملات عصبي قرار مي‌گيرد با بهره‌گيري از مراقبه مي‌تواند ريتم تنفس، ضربان قلب و انبساط و انقباض ماهيچه‌ها را به راحتي كنترل كند تا درد ناشي از انقباض و انبساط عضلات‌، بر فشارهاي عصبي او اضافه نشود. در اين موارد، مراقبه مداوم مي‌تواند به مرور، تمركز حواس فرد را بالا ببرد و آسيب‌هاي احتمالي موجود در سيستم عصبي وي را نيز ترميم كند.

درمجموع مراقبه برطرف كنندة فشارهاي عصبي، اضطراب، فشارخون بالا، انواع سردرد‌هاي مزمن و ميگرن، خستگي، افسردگي و بي‌خوابي است. همچنين تقويت كنندة ميزان مصونيت بدن و ميزان توانگري شخص است. به طوركلي با مراقبه توانايي‌هاي ذهني، هوشياري و آرامش دروني افراد افزايش پيدا كرده و توانايي جسمي آنان نيز ارتقا مي‌يابد. درحقيقت، مراقبه تكنيكي خود‌درمان و موثر است كه انتظام روحي- ذهني انسان را، با ايجاد موقعيتِ تمدد اعصاب و هم‌سازي دروني و بيروني حواس، باخود به‌همراه دارد . امروزه همين‌امر، سبب شده تا مراقبه و شيوه‌هاي مختلف آن، خارج از مفاهيم دين و باورهاي مذهبي اقوام مختلف مورد بررسي و توجه قرار گيرد.

اصول نظري مراقبه

چگونگي و كيفيت مراقبه، قابل ثبت به‌صورت امواج مغزي است: قشرمخ وسيع‌ترين بخش مغز است، كه در حقيقت افكار هوشيار را توليد مي‌كند و وظيفة تبديل ادراكات حسي را به كنش‌هاي گفتاري و حركتي برعهده‌ دارد. قشر مخ، همچنين مركز تصورات و روياها است كه به دو نيم‌كره تقسيم شده و هر كدام از اين نيم‌كره‌ها با بخش مياني مغز مرتبط هستند. اين نيم‌كره‌ها از يك لايه بيروني از سلول‌هاي عصبي «‌سلول‌هاي خاكستري» و بخش دروني، رشته‌هاي عصبي«سلول‌هاي سفيد» تشكيل شده‌اند. در اغلب انسان‌ها نيم‌كرة چپ، نيم‌كرة غالب و مسلط است. اعمال منطقي، تفكرات استدلالي، محاسبات، صحبت كردن و نوشتن، تحت نظارت اين نيم‌كره صورت مي‌گيرد. اما نيم‌كرة راست، ادراك مستقيم، خلاقيت، تخيلات و تصورات انسان را هدايت مي‌كند. بنابراين در فعل‌ و انفعالات اجتماعي و وظايف روزانه، نيم‌كرة چپ مغز، وظايف بيشتر و پيچيده‌تري را برعهده دارد. در وضعيت نرمال كه با هوشياري همراه است، چگونگي و كيفيت واكنش‌ها، از طريق امواجي كه مغز صادر مي‌كند، قابل بررسي است. به عنوان مثال مراتب خوابيدن، رويا ديدن و بيدار شدن را، از طريق ثبت امواج مي‌توان بررسي كرد. چگونگي مراقبه  و ثبت مراحل آن، تاحدودي به مورد فوق شبيه است و البته تفاوت‌هايي نيز دارد. برق‌نگارة مغز EEG‌، دستگاهي است كه با اتصال به جمجمه، توانايي ثبت فعاليت‌هاي مغزي را داراست. به‌واسطة اين دستگاه امواج صادر شده به هنگام خواب و يا مراقبه به شكل الفباي امواج، قابل ثبت و بررسي است. در اين مرحله بدن، رفته‌رفته توسط دستگاه عصبي (‌پاراسمپاتيكي) آرام مي‌گيرد. در حين مراقبه و به‌دست آمدن ريلكس، صدور امواج مغزي به اوج خود مي‌رسد. در اين فرآيند هر دو نيم‌كره همسان و همزمان مشغول صادركردن‌ امواج هستند.

در اواخر1960،  keith wallace از دانشگاه كاليفرنيا، تحقيقاتي را بر روي افرادي كه به‌طور مرتب تكنيك‌هاي مراقبه را به‌كار مي‌برند، انجام داد و اعلام كرد: به هنگام مراقبه meditation مغز بسيار هوشيار و آگاه، بدن در اوج آرامش و ريكلسي قرار دارد. مطالعات وي و دكتر بنسونbenson نشان مي‌دهد، افرادي كه از تكنيك‌هاي مراقبه بهره‌مي‌برند، داراي نيروي فوق‌العاده‌ايي براي كنترل فيزيولوژيكي بدن خود هستند.  پزشك آمريكايي دين ارنيش dean ornish در سال 1992 گزارش داد كه مراقبه، قابليت درمان بسياري از بيماري‌هاي قلبي را دارد. در همين سال روزنامه روان‌پزشكي چاپ آمريكا، طي مباحثي سلسله‌وار، به معرفي شيوه‌هاي مختلف مراقبه، و به طور خاص به معرفي شيوة بودايي مديتيشن معروف به vipassana  پرداخت. دراين‌ مقالات از بين بردن اضطراب و پريشاني، كاهش وحشت و درمان انزواطلبي، از جمله درمان‌هاي بسيار موثر vipassana معرفي شده‌است.

درمجموع، بسياري از مطالعات باليني نشان مي‌دهد، كه بيشتر عملكرد‌هاي منظم مغز، در هماهنگي و هم‌ساني امواج مغزي و ارتباطات بين دو نيم‌كرة مغز است، كه باعث بهبود و اصلاح جريان خون در بدن، افزايش جريان مغزي خون، كاهش هورمون‌هاي محرك اعصاب،  درد دوران قاعدگي و ساير بيماري‌‌هاي زنان مي‌شود. در اين زمينه، ده‌ها پايان‌نامه دانشگاهي موجود است كه به‌طور خاص به مباحث، شيوه‌ها و درمان‌هاي مديتيشن پرداخته‌اند. روزنامه‌هاي  آمريكايي به خصوص روزنامة «‌درمان و روان‌تني» در سال ‌‌1987 ، مقايسه‌ايي را بين افرادي كه تكنيك  TMرا اجرا مي‌كنند، و كساني كه از اين شيوه بهره‌ نمي‌برند، انجام داد. و گزارش كرد: گروه دو هزار‌نفري كساني كه به تكنيكTM روي‌آورده‌اند، بسيار كم‌جمعيت‌تر از گروهي است كه به پزشكان مراجعه مي‌كنند، و وقت خود را در بيمارستان‌ها مي‌گذرانند. به‌هر حال وجود عوامل اجتماعي بدبينانه‌، ذهنيت‌هاي نادرست و عدم آموزش موجب شده‌، تا رجوع بيشتر مردم به سوي پزشكان و مراكز درماني‌ايي باشد كه به‌صورت شيميايي به درمان بيماري‌ها مي‌پردازند.

توصيه‌هايي به دوستداران مديتيشن

 - يادگيري مديتيشن به‌صورت خودآموز از طريق كتاب، نوارصوتي و ويدئويي امكان‌پذير است، اما بهتر است شروع كار، با مشاوره و هم‌فكري استاد راهنما، همراه باشد تا دسترسي به موقيعت مراقبه بهتر و سريع‌تر حاصل شود.

 - جلسات مراقبه عموماً به‌صورت گروهي و يا انفرادي تشكيل مي‌شود، بهتر است هر دو شيوه را مدنظر داشته باشيد و تجربه كنيد تا امكان انتخاب شيوه مناسب‌تر را براي خود، فراهم سازيد.

 -  محيطي آرام و بدون دغدغه، و جايگاهي مناسب و هميشگي‌ براي مراقبه و رها شدن از تمام واقعيت‌هاي بيروني را، قبل از هر بار تمرين به‌خاطر داشته باشيد.

 - تنفس (دم و بازدم)، در كيفيت كار بسيار موثر است.

 - هدف مديتيشن، فراهم آوردن آرامش و هوشيار كردن دنياي درون شماست. بهتر است تمرينات مربوطه را  در زمان معين و مكان مشخصي به‌صورت روزانه انجام دهيد.

 -  براي هر بار تمرين حدوداً 15 تا 20 دقيقه زمان اختصاص دهيد. (‌بنا به تكنيكي كه مورد استفاده قرارمي‌گيرد، زمان متغير است.)

مودار

طول‌موج‌هاي صادر شده توسط مغز به‌هنگام خواب و مراقبه توسط هر دو نيم‌كرةمغز، همگام و هم‌زمان انجام‌مي‌شود. طول‌موج‌ها درحين مراقبه بيشتر و قوي‌تر است. در حقيقت، توليد امواج مغزي در حين مراقبه به نقطه اوج خود مي‌رسد و عمق آرامشي كه در حين مراقبه به فرد دست مي‌دهد بسيار بيشتر از عمق آرامشي است كه فرد به هنگام خواب تجربه مي‌كند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: